تعریف ریفلاکس معده به مری: عبارت است از برگشت محتویات معده به مری که ممکن است تا حلق ؛ حنجره و دهان ؛ بیاید و ممکن است همراه با استفراغ باشد یا نباشد .
دو نوع ریفلاکس معده به مری وجود دارد ؛
۱- ریفلاکس فیزیولوژیک که بیماری تلقی نمی شود
۲- بیماری ریفلاکس
GERD۲-, GER۱-
۱- ریفلاکس فیذیولوژیک : ممکن است همه روز و بطور فیزیولوژیک ؛ در شیرخواران ؛ کودکان و بالغین رخ دهد . اغلب این ریفلاکس ها که در افراد سالم ؛ بعد از هر وعده غذا رخ می دهد؛ کمتر از سه دقیقه طول می کشد و معمولا بدون علامت هستند و مشکلی برای فرد ایجاد نمی کنند ؛ و هیچ اقدام تشخیصی و درمانی بجز کمی تغییر در نحوه خوردن و تغییر وضعیت در هنگام خوابیدن و بخصوص پس از شیر خوردن؛ نیاز ندارند .
شایعترین علامت در این کودکان ؛ برگرداندن (رگورژیتاسیون )غذاست و در ۵۰ درصد از شیر خواران کمتر از سه ماه این علامت دیده می شود. خوشبختانه؛ در اغلب این شیر خواران ؛ این علامت در ۱۲ تا ۱۴ ماهگی ؛ از بین می رود .
۲- بیماری ریفلاکس :
وقتی ریفلاکس باعث بروز عوارض و علائم ثانوی شود ؛ دیگر فیزیولوژیک نیست و یک بیماری تلقی می شود . و تشخیص این دو از یکدیگر بسیار حائز اهمیت است تا در نوع فیزیولوژیک کودک بی جهت درمان غیر ضروری دریافت نکند و در نوعی که درمان نیاز دارد بدون درمان نماند .
علائم بیماری ریفلاکس : در سنین مختلف علائم متفاوت است.
در شیرخواران : دقیقا مشخص نیست که برگرداندن غذا؛ امتناع از خوردن و گریه و بیقراری ؛ بدلیل اسید ریفلاکس باشد و لذا فقط تکیه به این علائم ؛ به تشخیص رسیدن را دشوار می کند .
در کودکان ۱ تا ۶ سال : برگرداندن غذا ؛ امتنناع از خوردن و درد شکم
در کودکان ۶ تا ۱۷ سال : برگرداندن غذا ؛ استفراغ ؛ سرفه ؛ درد معده و ترش کردن (سوزش سر دل ) علائم عمده هستند . هرچه سن بالا تر باشد علائم بیشتر به طرف برگرداندن غذا و ترش کردن گرایش پیدا می کند . مثل بزرگسالان .
بطور کلی علائم بیماری ریفلاکس در کودکان ؛ به شرح زیر است :
۱- گریه و بیقراری
۲- توقف کوتاه مدت تنفس و کند شدن گاهگاهی ضربان قلب
۳- بی اشتهایی و توقف وزن گیری در شیر خواران و کاهش وزن در کودکان بزرگتر. در بعضی از این کودکان گاهی هیچ علامتی بجز توقف در وزن گیری ؛ وجود ندارد .
۴- با ایجاد اسپاسم در حنجره ؛ گاهی ممکن است تهدید کننده حیات باشد
۵- استفراغ
۶- تنفس صدا دار و اشکال در تنفس
۷- احساس درد یا سوزش در قسمت بالای شکم و یا در قفسه سینه
۸- عفونت های تنفسی مکرر
۹- سرفه های مزمن
۱۰- ترش کردن
۱۱- قرار گرفتن بدن بصورت انحنا به طرف پشت
۱۲- درعفونت مکرر گوش میانی و سینوزیت های مقاوم به درمان هم باید بفکر این بیماری باشیم .
در کودکان بزرگترهمه علائم فوق میتواند وجود داشته باشد بعلاوه سوزش سردل؛ بوی بد دهان و زود خراب شدن دندانها.
قابل توجه مادران :
۱- لازم به یادآوری است که بسیاری از شیرخواران ؛ در شش ماهه اول دچار کولیک های دوران شیر خواری هستند و بیقراری های آنها را نباید به حساب ریفلاکس معده به مری گذاشت ؛ در این موارد معاینه و بررسی توسط متخصصین کودکان ؛ بسیاد مفید خواهد بود .
۲- از ویژگی های استفراغ ناشی از ریفلاکس این است که معمولا ؛ محتویات معده بدون فشار از دهان به بیرون می ریزد ؛ در حالیکه در استفراغهای به علل دیگر معمولا محتویات معده با فشار از دهان به بیرون می ریزد می شود.
روش های تشخیص:
در اغلب موارد با دقت در شرح حال بیمار و یافته های بالینی می توان به تشخیص رسید؛ ولی اگر علائم غیر معمول باشد و یا به درمان های ساده اولیه که بطور آزمایشی شروع می شود جواب ندهد ؛ برای بررسی بیشتر از روش های دیگر تشخیصی کمک گرفته می شود.
درمان:
پس از اینکه بیماری تشخیص داده شود؛ این سوال مطرح می شود که درمان باید غیر جراحی (مدیکال ) باشد یا جراحی . این تصمیم بسته به هر بیماری متفاوت است ؛ و مبتنی است بر سن ؛ وضعیت اناتومیک؛ شدت بیماری و شرایط اجتماعی –محیطی بیمار. در اغلب موارد درمان غیر جراحی انتخاب اول می باشد.
درمان غیر جراحی :
۱- تغذیه و پوزیشن (وضعیت بدن)
با کم کردن حجم غذا و افزایش دفعات ؛ بدون اینکه اختلال در تغذیه بوجود آید ؛ می شود از دفعات و شدت ریفلاکس کاست . با تغییر رژیم غذایی و تغییر وضعیت قرار گرفتن کودک ( وضعیت نیمه نشسته ) بخصوص پس از هر وعده غذا ؛ علائم اغلب بیماران بهبود می یابد . در کودکان بزرگتر تغییر رژیم غذایی باید شامل خ حذف غذاهای پر چرب؛ شکلات ؛ قهوه ؛ چای ؛ نوشابه های گاز دار و ادویه های تند ؛ باشد .
قرار دادن کودکان در وضعیت نیمه نشسته ۴۵ درجه از حدود ۶۰ سال قبل توصیه شده است و نشان داده شده که تا دو سالگی ۶۰ درصد این بیماران و۳۰ درصد دیگر تا ۴ سالگی بهبود می یابند.
عدم توفیق در استفاده از تغییر پوزیشن میتواند به دلیل مشکلات اجتماعی ؛ وجود عفونت های مزمن؛ و اشکال در تخلیه معده باشد . بهر حال همکاری و دقت خانواده در اجرای دقیق وضعیت نشستن با زاویه ۴۵ درجه بسیار مهم و تعیین کننده است .
۲- درمان دارویی :
۱-۲ –داروهای انتی اسید
۲-۲ – آچ ۲ بلاکر ها مثل سایمتیدین ؛ رانیتیدین
۳-۲ – مهار کننده های پمپ اچ مثل امپرازول ؛ پنتو پرازول .
۳- درمان جراحی :
تعداد کمی از این بیماران نیاز به جراحی پیدا می کنند ؛ هر چه پیشرفت دارویی بیشتر می شوند نیاز به جراحی کمتر میشود. دلایل جراحی معمولا به شرح زیر است ؛
۱- عدم پاسخ به درمان دارویی است.
۲- تغییرات بافتی در مری و تنگی های شدید مری .
۳- علائم تنفسی شدید و مقاوم.
۴- در مواردی که ریفلاکس باعث توقف موقت تنفسی و یا اسپاسم حلق و حنجره بشود.
خلاصه مطلب :
در درصدی از شیر خواران ریفلاکس بدون اینکه باعث عارضه و یا مشکلی شود وجود دارد و بیماری تلقی نمیشود و حد اکثر اقدامی که لازم است؛ تغییر در نحوه شیر خوردن و تغییر در نحوه خوابیدن است . این دسته از شیر خواران گاهی به اشتباه تحت درمان با داروهای مهار کننده اسید قرار می گیرند.
وقتی ریفلاکس باعث عوارض میشود بعنوان یک بیماری باید درمان شود ؛ عوارض این بیماری بطور کلی به سه دسته تقسیم می شود ؛ عوارض مربوط به مری ؛ عوارض تنفسی و عوارض متابولیک ازجمله ؛ کاهش وزن ؛ کم خونی . گاهی این کودکان مدتها با تشخیص آستم و بیماری های تنفسی و یا سینوزیت های مکرر تحت درمان باشند ؛ درحالیکه مشکل اصلی ریفلاکس است . گاهی تنها علامت وزن نگرفتن شیر خوار و یا کاهش وزن در کودکان است . هر وقت هیچ دلیلی برای وزن نگرفتن ویا کاهش وزن پیدا نمی شود باید بفکر این بیماری هم بود. اغلب این بیماران با درمان های غیر جراحی قابل درمان هستند و فقط تعداد کمی از آنها ممکن است نیاز به درمان جراحی پیدا کنند. در صورتیکه این بیماران بموقع تشخیص داده شوند و تحت درمان مناسب قرارگیرند ؛ معمولا پیش آگهی خوبی دارند.